Gruttokoning Henk Aarts brengt landbouwtransitie in de praktijk
Natuurlijk Platform steunt de landbouwtransitie, een proces dat zeker nog jaren kan duren, maar waarvan wel geleidelijk de contouren zichtbaar worden. Kernbegrippen zijn: duurzaam, respect voor de natuur en de boer, lokaal, gezond maar ook lekker en betaalbaar.
De Gruttokoning
Momenteel zijn er in de regio verschillende succesvolle initiatieven, die een bijdrage leveren aan de landbouwtransitie. Onder het motto “laat duizend bloemen bloeien” zet het Natuurlijk Platform de komende tijd een paar van deze “bloemen” in het zonnetje.
Dit keer het melkveebedrijf Koe & Koe, gelegen aan de Astense Ospelerweg dat aan de Nederweertse kant overgaat in de Moostdijk. Henk Aarts, één van de boeren van Koe & Koe, kreeg in 2020 de bijnaam ‘Gruttokoning’, omdat het bedrijf op de grond in Nederweert door agrarisch natuurbeheer zorgt voor verbetering van de weidevogelstand. In de droge jaren was het moeilijk voor de vogels, maar Henk zegt goede hoop te hebben dat dit natte voorjaar de jongen een betere kans heeft gegeven om op te groeien. Twintig procent van hun totale grond is ‘vogeltjesland’ en die 20% is meteen ook 10% van de totale weidevogelgrond van Natuurrijk Limburg. Het ‘vogeltjesland’ van Koe & Koe ligt tegenover het Mussenbaangebied van Staatsbosbeheer, dat de komende jaren natter wordt.
Hoe het begon
Het verhaal van boer Henk begint bij dat van zijn ouders. Deze kochten in 1962 een boerderij op grond van de vroegere veenkolonie de Moost met in totaal 27 hectare land, waarvan 15 ha nog woeste grond was. Dat moesten ze zelf ontginnen, veel werk dus en een heel gedoe. Ze hadden liever een pachtboerderij gehad, maar visten als een van de laatsten achter het net. Het land was te nat voor akkerbouw, dus viel de keus op melkkoeien. Van 25 koeien in het begin groeide het bedrijf naar 60 in 1978. Vanaf eind jaren ’90 nam Henk het bedrijf over. In 2007 startte de samenwerking van Henk Aarts en zijn echtgenote Cecile Snijders met collega-melkveehouders Joost en Ankie Wijnen. Zo ontstond het gezamenlijk melkveebedrijf Koe & Koe op de grens van Asten, Nederweert en Someren.
Doordat twee melkveebedrijven zijn samengevoegd, houden ze tijd over voor het gezin en nevenactiviteiten, beperken ze de investeringen en kunnen ze het melkveebedrijf verder ontwikkelen. Er zijn nog genoeg plannen voor de toekomst. De locatie van Joost en Ankie is weliswaar aangemerkt als piekbelaster, maar plannen om te stoppen zijn er niet. In de buurt zijn wel een aantal bedrijven verdwenen en de bufferzone van de Peel maakt lange termijn bedrijfsvoering niet eenvoudig. Overheden maken het boeren lastig door het ontbreken van een duidelijk lange termijnbeleid, vinden ze. Het melkveebedrijf Koe & Koe heeft te maken met twee provincies, drie gemeentes en ook nog eens twee waterschappen. Dat maakt het er evenmin gemakkelijker op. Grond pacht je momenteel per jaar, Provincie, Waterschap en semi-overheid hebben namelijk schrik voor de lange termijn en dus weet je als boer niet hoeveel grond je volgend jaar en het jaar erna zult hebben. Het Didamarrest heeft in ieder geval wat transparantie gebracht bij openbare inschrijvingen, waardoor Koe & Koe vorig jaar de kans kreeg om er 18 hectare bij te pachten van Staatsbosbeheer.
Gruttoland door toekomstgericht boeren
Het weidegebied ten Zuiden van de Groote Peel is het laatste bolwerk van de grutto in Limburg. In de jaren ’60 en ’70 broedden hier nog 350 paren grutto op het boerenland. Helaas ging deze populatie mede door de intensivering van de melkveebedrijven terug naar ca 10 paren. Een 10-tal boeren heeft zich met “Natuurrijk Limburg” (een initiatief van de Provincie Limburg) tot doel gesteld de neergang van de weidevogelpopulatie (met grutto, kievit en wulp) een halt toe te roepen. Henk Aarts begon al rond 1990 met gerichte EU maatregelen , de zg “Bergboerenregeling”.
Momenteel beheert hij, samen met zijn compagnons van Koe & Koe, ca 20% van zijn grasland natuur inclusief, met uitgesteld maaien tot na 15 juli, als de meeste weidevogelkuikens zich zelf kunnen redden. Sommige percelen worden zelfs later gemaaid als hooi (zie foto). Gunstig is ook het kruidenrijke vochtige grasland, met veel klaver, bloemen en insecten, essentieel om weidevogelkuikens te voeden in de eerste 2 weken. In dit plaatje past geen kunstmest. Henk speelt met het idee voor een “plasdras” op zijn perceel. Dit is een nat weiland, onweerstaanbaar voor grutto’s! Kruidenrijk gras blijkt ook minimaal dezelfde melk opbrengst te geven als het gangbare monotone raaigras. Vrijwel elk jaar scoort Henk hoog als het gaat om opgroeiende gruttokuikens. Vandaar de bijnaam ‘Gruttokoning’.
Toekomst
Gelukkig wil Staatsbosbeheer naar duurzamer relaties met pachters van hun grond. Henk en Cecile hopen dat de ligging van hun locatie en hun natuurmaatregelen een langere termijnhuur van grond aan de overkant van de weg mogelijk zullen maken. Voor de weidevogels is een groot aaneengesloten gebied belangrijk en een plas-drasgebied een voorwaarde. Staatsbosbeheer wil ook meer stalmest in plaats van kunstmest gaan gebruiken, waardoor de kruidenvegetatie zal toenemen.
Ook zaait Koe & Koe land dat opnieuw moet worden omgezet in met een kruidenrijk graslandmengsel. Beter voor de koeien, de leefomgeving en de weidevogels, maar dat vraagt ook om langjarige contracten. Zorgen overheden voor veel onzekerheid, dat geldt ook voor de vraag wie t.z.t. de bedrijven Koe & Koe zal overnemen. De kinderen van Henk en Cecile waarschijnlijk niet, bij Joost en Ankie heeft wellicht een van de drie kinderen interesse.
Kijk ook het korte filmpje waarin Henk en Cecile vertellen over agrarisch natuurbeheer.